Σκέψεις για μία ταινία. Το γάλα της θλίψης:μία ιστορία για τη βία, το φόβο και το δρόμο προς την ελευθερία | ΕΥΗ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ

Body: 

english

Η Φάουστα είναι μία νεαρή γυναίκα από το Περού. Φροντίζει την άρρωστη μητέρα της, η οποία καθηλωμένη σε ένα κρεβάτι εξιστορεί, τραγουδώντας σε ινδιάνικη διάλεκτο, το τραγικό παρελθόν της: είχε πέσει θύμα βιασμού κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης της.1 Η Φάουστα μέσα από το μητρικό γάλα κληρονόμησε την αρρώστια του φόβου και της θλίψης, όπως προδίδει και ο τίτλος της ταινίας2. Οι κάτοικοι των περιοχών των Άνδεων που υπέστησαν σεξουαλικά εγκλήματα πιστεύουν πως το γυναικείο στήθος και ο χυμός του, το μητρικό γάλα, μεταφέρουν στο βρέφος τις ανησυχίες και τους φόβους της μητέρας. Πρόκειται για μία αντίληψη που έχει τις ρίζες της στον 14o αιώνα, στις απαρχές της ευρωπαϊκής αναγέννησης. Τότε τα ζευγάρια των ανώτερων κοινωνικών τάξεων επέλεγαν προσεκτικά τις τροφούς των παιδιών τους, καθώς πίστευαν πως κληρονομούσαν μέσω του θηλασμού τα σωματικά και νοητικά χαρακτηριστικά τους3.

Βιώνοντας η ηρωίδα ένα έντονο ψυχικό τραύμα, η ίδια μάλιστα αναφέρει πως έβλεπε όσα γίνονταν μέσα από την κοιλιά της μητέρας της, για να αποφύγει οποιαδήποτε πιθανότητα σεξουαλικής παρενόχλησης αλλά και ευρύτερα συνεύρεσης με το άλλο φύλο, τοποθετεί στον κόλπο της μία πατάτα4. Κρυμμένη στο σώμα της τρέφεται από αυτό και το διαπερνά με τις φύτρες της, υπενθυμίζοντας με τρόπο οδυνηρό την παρουσία της. Το ίδιο αφανή, εξίσου όμως βαθιά ριζωμένα στη συλλογική συνείδηση, είναι και τα σεξουαλικά εγκλήματα που διεπράχθησαν εκείνη την εποχή στο Περού. Η σκηνοθέτιδα αφήνει να εννοηθεί πως η σύγχρονη κοινωνία τα θεωρεί ακόμη ταμπού και δεν αναφέρεται σε αυτά. Μοναδική άλλωστε πηγή πληροφόρησης αναφορικά με αυτή την περίοδο αποτελούν τα τραγούδια μάνας και κόρης. Οι στιχομυθίες τους ανακαλούν το δράμα μίας γενιάς που συνεχίζεται μέχρι σήμερα.

Η ταινία αποτελεί επίσης και μία μαρτυρία για τη ζωή στις παρυφές της πρωτεύουσας Λίμας. Κοινότητες που παρά τη φτώχεια προσπαθούν να ακολουθήσουν τα αμερικανικά πρότυπα ζωής, μετατρέποντας τις κάθε είδους τελετές, είτε πρόκειται για γάμους είτε για κηδείες, σε δείκτες ευμάρειας και κοινωνικής καταξίωσης. Παρολαυτά τα μακράς διάρκειας πλάνα των άγονων και αχανών εκτάσεων των Άνδεων ακυρώνουν την επίπλαστη εντύπωση πλούτου. Συνάδουν περισσότερο με το ψυχισμό της ηρωίδας, τραχύ, δύσκολα προσβάσιμο και ερμητικά απρόσιτο.

Ο θάνατος της μητέρας της αναγκάζει τη Φάουστα να υπερβεί τους φόβους της και να περάσει στο κατώφλι της ενήλικης ζωής. Η λύτρωση έρχεται στο τέλος. Η πρωταγωνίστρια μεταφέρει στη θάλασσα το άψυχο σώμα και αντικρίζει το άπειρο του ωκεανού, έχοντας την ικανοποίηση ότι κατάφερε να πραγματοποιήσει την επιθυμία της μητέρας της και να ελευθερωθεί η ίδια από το βάρος του παρελθόντος. Η σιωπή και η εσωτερίκευση που χαρακτηρίζουν την πρόσφατη ιστορία του Περού δίνουν πια τη θέση τους σε μία προοπτική αισιόδοξης ενατένισης του αύριο, άρρηκτα όμως δεμένης με τη διαφύλαξη της μνήμης, ‘‘επίσημης'' και ‘‘ανεπίσημης''5...

1 Το γάλα της θλίψης, ο πρωτότυπος τίτλος La teta asustada, είναι μία ισπανοπερουβιανή συμπαραγωγή του 2009. Σκηνοθέτιδα της ταινίας η Claudia Llosa. To 2009 κέρδισε μεταξύ άλλων τη χρυσή αρκούδα και το βραβείο FIPRESCI στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου στο Βερολίνο, ενώ το 2010 ήταν υποψήφια για το Όσκαρ ξενόγλωσσης ταινίας.

2 Η ταινία αναφέρεται στην εποχή 1980-1992, όταν το Περού γνώρισε τη βία παραστρατιωτικών οργανώσεων. Τότε πολλές γυναίκες, κάτοικοι κυρίως αγροτικών περιοχών, υπέστησαν σεξουαλικά εγκλήματα. Τις ιστορίες των θυμάτων αυτής της διαμάχης διέσωσε η ανθρωπολόγος Kimberly Theidon στο βιβλίο της Entre Prójimos: El conflicto armado interno y la política de la reconciliatión en el Perú, που αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για τη σκηνοθέτιδα. Χρήσιμες πληροφορίες για την ταινία και την έρευνα της ανθρωπολόγου Kimberly Theidon μπορείτε να βρείτε στην ιστοσελίδα: http://praxisweb.org/execdir.aspx

3 Marilyn Yalom, Η ιστορία του γυναικείου στήθους, μτφρ. Εύη Κλαδούχου, Εκδόσεις Άγρα, Αθήνα 2006, σ.71

4 Η ιστορία της λευκής πατάτας ταυτίζεται με το Περού, καθώς η χώρα της Λατινικής Αμερικής θεωρείται τόπος καταγωγής της. Βλ.http://en.wikipedia.org/wiki/Potato

5 Maureen Hays-Mitchell, War, citizenship, territory, Routledge, Νέα Υόρκη 2008, σ.215