Οι ιστοσελίδες είναι η τέχνη της εποχής μας | ΜΙΛΤΟΣ ΜΑΝΕΤΑΣ

Body: 

english

Οι ιστοσελίδες είναι τα πιο ριζοσπαστικά και σημαντικά αντικείμενα τέχνης σήμερα.

Επειδή το Internet δεν είναι απλώς ένα "μέσο", όπως τα παλιά Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης το παρουσιάζουν, αλλά είναι κυρίως ένας "χώρος", παρόμοιος με την Αμερικανική Ήπειρο μετά την ανακάλυψή της,  οτιδήποτε βρίσκεται στον Παγκόσμιο Ιστό έχει μια φυσική παρουσία. Μια ιστοσελίδα είναι κάτι σαν ένα κομμάτι γης, ένα "ακίνητο". Να βρεις ένα logo, μια εικόνα ή ένα animation στο Internet είναι μια εντελώς διαφορετική εμπειρία από το να βρεις τα ίδια πράγματα σε ένα περιοδικό ή στην τηλεόραση. Τα "πράγματα" στο Internet υπάρχουν σε μια συγκεκριμένη τοποθεσία, ενώ στα περιοδικά και στην τηλεόραση  είναι κυρίως "σφαίρες" πληροφορίας. On line αποτελούν ένα σώμα: είναι κομμάτια ενός νέου είδους. Είναι Οντότητες του Ιστού.

Αυτά τα "πλάσματα" είναι ενίοτε μία μίξη ανθρώπων και software - όπως το Goggle- αλλά ενίοτε αποτελούνται από πληροφορίες μονάχα, όπως στην περίπτωση του Googlism.com, ένα website που μπορεί να περιγράψει οποιοδήποτε θέμα αντλώντας στοιχεία από το ίδιο το Google (1).

Οι Οντότητες του Ιστού είναι συνήθως κοινωνικές οντότητες, έρχονται διαρκώς σε επαφή μεταξύ τους και διαφημίζουν την ύπαρξή τους η μία στην άλλη. Όπως και οι άνθρωποι, αξιολογούν, κρίνουν, "συνδέονται" μεταξύ τους, και, τελικά, αναπτύσσουν ένα "γούστο".  "Η διαφήμιση είναι η επικοινωνία μεταξύ των μηχανών" είπε ο Bob Dobbs (ένας φίλος του Mc Luhan) .  Υποστήριζε ακόμα ότι οι μηχανές ήρθαν στη ζωή το 1967 και ότι τώρα "είναι σε μια αγγελική κατάσταση". Σύμφωνα με αυτόν, η διαφήμιση είναι "επικοινωνία μεταξύ Αγγέλων".
Μερικές από αυτές τις Οντότητες του Ιστού λοιπόν - ή μήπως να τις αποκαλούμε απλά "Αγγέλους";- ήδη επικοινωνούν με έναν "όμορφο" τρόπο. Ως αποτέλεσμα, ένα νέο είδος "Τέχνης", ή καλύτερα, αυτό-που-ίσως-αργότερα-γίνει-τέχνη, μπορεί να βρεθεί σε ορισμένα websites. Αλλά πού;

Το πνεύμα "Telic".

Telic, είναι η σχέση μας με τα εργαλεία που μας βοηθούν να σχεδιάσουμε τον Κόσμο και να δούμε τα πράγματα με μια προοπτική. Τα κινητά τηλέφωνα, οι υπολογιστές, ακόμα ο τρόπος με τον οποίο είναι φτιαγμένα τα σπίτια και τα ρούχα μας είναι "Telic".

Τελεολογικός σημαίνει "κάτι που στρέφεται ή τείνει προς έναν στόχο ή σκοπό.

"Οδηγώ το αυτοκίνητό μου στο Λος Άντζελες" είναι μια Τελεολογική δήλωση. "Οδηγώ το αυτοκίνητό μου" δεν είναι (γιατί δεν είναι ξεκαθαρισμένο το που ακριβώς πηγαίνω).  Το "Telic" πιστεύει ακράδαντα ότι είναι απόλυτα Τελεολογικό αν και αυτό είναι αδύνατο (Μπορεί να μη φτάσεις ποτέ στο Λος Άντζελες· μπορεί να πέσεις πάνω σε κανένα δέντρο ή κάτι παρόμοιο).

Είναι επίσης υπερβολικά δημιουργικό, συχνά κατ' ένα παρανοϊκό τρόπο. Είναι σοβαρό. Θέλει να εξηγήσει κάθε μικρή λεπτομέρεια και υποβάλει υποσημειώσεις και παραπομπές. Από μια άποψη, το πνεύμα της εποχής μας είναι Telic!

Το "Telic" είναι ανοικτό: σαν ένα "ελεύθερο λογισμικό", δέχεται αναβαθμίσεις από οποιονδήποτε.  Δεν έχει γούστο· μπορεί να είναι ακόμα και άσχημο (όπως ένας υπολογιστής ΙΒΜ για παράδειγμα)  Οι  "Telic" συγγραφείς και καλλιτέχνες, εργάζονται συνήθως στην βιομηχανία της τεχνολογίας ή είναι καθηγητές σε Πανεπιστήμια και επιβιώνουν χάρη σε παροχές που διαχειρίζονται άλλοι "Telic".  Συνήθως αποφεύγουν τον Κόσμο της Τέχνης, ο οποίος με τη σειρά του τους αποφεύγει επίσης.

Όμως το Τελεολογικό δίνει μορφή στον κόσμο. Όπως έγραψε ο J.G. Ballard "Η επιστήμη και η τεχνολογία πολλαπλασιάζονται γύρω μας. Σε ένα αυξανόμενο βαθμό υπαγορεύουν τις γλώσσες με τις οποίες μιλάμε και σκεφτόμαστε. Είτε χρησιμοποιούμε αυτές τις γλώσσες είτε παραμένουμε βουβοί".

Το Τελεολογικό πνεύμα βγάζει νόημα από αυτές τις γλώσσες. Αλλά και πάλι, θέλουμε να βγάζουμε νόημα; Γιατί να είμαστε τόσο εξημερωμένοι και παραγωγικοί; Θα ευχόσουν να υπήρχε κάπου μια μυστική κοινότητα· άνθρωποι που γνωρίζουν πώς να σου δίνουν άμεσα αισθήματα και που θα σε κάνουν να συνεχίσεις να σκέφτεσαι, ακόμα και αφότου σταματήσεις να αναζητάς. Εύχεσαι να υπήρχαν μερικές ιστοσελίδες που να μπορούν να σου προσφέρουν την μεταφυσική αγωνία ενός πίνακα. Εύχεσαι να βρεις το Neen!

To Neen: μια επιθυμία της ψυχής.

"Ξέρω σίγουρα ότι υπάρχουν σκηνές στο Internet για τις οποίες κανείς δε γνωρίζει και δε νοιάζεται, και μέσα σε αυτό το κοινωνικό περιβάλλον εξελίσσονται πολύ ιδιαίτερες ευαισθησίες". (William Gibson, 2003) (1).

To Neen είναι το μικρό τρελό αδερφάκι του Telic. Οφείλει την ύπαρξή του στην συνειδητοποίηση ότι ορισμένες ιδέες ή animation, ορισμένοι ήχοι, λέξεις ή συμπεριφορές είναι όντως Neen.

To 2001 μια ομάδα ανθρώπων που προέρχονταν από διάφορες γωνιές του πλανήτη άρχισαν να μιλούν για το Neen. Τελικά συναντήθηκαν, κάποιοι on line και κάποιοι στον πραγματικό κόσμο, και άρχισαν να ανταλλάσσουν τις εμπειρίες τους. Ένα νέο κίνημα τέχνης γεννήθηκε, το πρώτο του 21ου αιώνα. Όμως, το Neen είναι κυρίως μια έννοια και ως τέτοια έχει τη δική του ζωή, μια ζωή που είναι ανεξάρτητη από τους ανθρώπους που την εξασκούν.

Ένας άνθρωπος που σκέφτεται το Neen είναι ένας Neenster, ενώ ένας που δρα στο Neen είναι ένας Neenstar. Αυτό που κάνει ένας Neenstar μπορεί ορισμένες φορές να φαίνεται χαζό, όμως αυτό συμβαίνει μονάχα επειδή είναι εύκολο και ταυτόχρονα καταπληκτικό.

Ένας Neenstar δεν επιδιώκει να τον καταλαβαίνουν· δεν υποφέρει από κανένα άγχος παραγωγής και δεν σέβεται κάποιο σύστημα. Το όνειρο ενός Neenstar είναι να γίνει Είδωλο (icon), αλλά ένα ειδικό Είδωλο, όχι σαν αυτά που συναντάει κανείς στα περιοδικά πολυτελείας και τέχνης. Ένας Neenstar ξεκινάει την καριέρα του με το να γίνει το Είδωλο της δικής του φαντασίας. Μετά προβάλλει αυτό το Είδωλο προς τα έξω σαν να ήταν γεγονός ήδη.

Η ταυτότητα δεν είναι προτεραιότητα για έναν Neenstar, αλλά  μετατρέπει τον εαυτό του σε φετίχ ούτως ή άλλως και το χρησιμοποιεί σαν στυλ: αυτό δεν είναι τίποτε άλλο παρά ένας γρήγορος τρόπος για να παράγεις περιεχόμενο. Σε αντίθεση όμως με τους σύγχρονους καλλιτέχνες, ένας Neenstar αλλάζει συχνά ταυτότητες, σύμφωνα με τις καταστάσεις: το Neen είναι σε τελική ανάλυση μια "διάθεση".

Άνθρωποι σαν τον Lucio Fontana, που έκανε ζωγραφική απλώς σκίζοντας τον καμβά με μαχαίρι, ήταν Neen πριν από το Neen.

Επειδή το Internet είναι το καλύτερο μέρος για να εξασκήσεις την αδράνειά σου, οι Neenstar περνούν πολύ χρόνο on line. Είναι φίλοι της πληροφορίας και όχι Χρήστες, όπως οι Telic. Ακόμα, είναι παθιασμένοι με τα ονόματα. Κάνουν αναζήτηση στο Internet για να δουν αν το domain με το όνομα που έχουν οραματιστεί είναι ακόμα διαθέσιμο. Αν είναι, το καταχωρούν. Αμέσως μετά, θα κάνουν κάτι φρέσκο και θα το ανεβάσουν on line: θα είναι κάτι minimal, παράξενο και ρομαντικό. Οι Neenstar θα φτιάξουν ιστοσελίδες που είναι αυτό που ψάχνουμε όταν σερφάρουμε στο Internet: ένα νέο Αντικείμενο Τέχνης.

"Είναι πραγματικά ενδιαφέρον... (Αλήθεια, Jeffrey?) (2)"

Η "Σύγχρονη Τέχνη", η Τέχνη του Προηγούμενου Αιώνα, βασιζόταν κυρίως στην παρακάτω αρχή: "αν βάλεις κάτι σε ένα άδειο χώρο, φαίνεται παράξενο και σημαντικό". Μια παραλλαγή ήταν: "αν βγάλεις κάτι από το πλαίσιο (context)  στο οποίο ανήκει , φαίνεται παράξενο, ακόμα και σημαντικό". Μια άλλη ήταν: "αν αλλάξεις την κλίμακα ενός πράγματος, θα φαίνεται παράξενο και σημαντικό", και μια τελευταία: "αν πολλαπλασιάσεις κάτι, γίνεται παράξενο και σημαντικό και αυτό".

Αλλά μετά από 80 χρόνια διαφορετικών συνδυασμών κάθε είδους αντικειμένων μέσα στους απελπιστικά άδειους χώρους των κέντρων τέχνης, τίποτα δε μοιάζει πραγματικά ενδιαφέρον η καν "σημαντικό". Βλέπουμε καθαρά τώρα πια, ότι η υποτιθέμενη "τέχνη" είναι απλά ένας σωρός από σκουπίδια.

Έξω από το Internet δεν υπάρχει δόξα. Οι καλλιτέχνες που δεν δουλεύουν με το Internet, είναι απλοί υπάλληλοι  άλλων μισθωτών υπαλλήλων  (των επιμελητών των εκθέσεων). Τα κέντρα τέχνης παραχωρούν εύκολα στους επιμελητές εκθέσεων εμπιστοσύνη και κύρος.  Έτσι και αυτοί δεν ψάχνουν για πραγματικά παράξενα- ακόμα και "αόρατα"- αντικείμενα αλλά για εύκολες αποδείξεις της ανθρώπινης έκφρασης.  Τέτοιες  αποδείξεις-που αυτοί από μόνοι τους τις ονομάζουν "τέχνη", τις  φέρνουν πίσω στους εργοδότες τους, όπως θα έκανε ένας καλά εκπαιδευμένος σκύλος με τη μπάλα του. Οι εκθέσεις τους είναι δοκιμασίες ταυτότητας και ελέγχου. Δεν δημιουργούν τίποτα καινούριο, απλώς δειγματολογούν ιστορίες.

Δεν είναι να απορεί κανείς λοιπόν  που οποιαδήποτε έκθεση υψηλότατου επιπέδου, όπως η Whitney Biennial, η Documenta στο Kassel, η Μanifesta και η Biennale της Βενετίας μοιάζουν σαν γιορτή  Αποφοίτων φοιτητών Ανθρωπολογίας. Σε αυτές τις "εκθέσεις", οποιαδήποτε ρεαλιστική απεικόνιση θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί και ως εικονογράφηση για το National Geographic, ενώ οποιοδήποτε αφηρημένο έργο μετατρέπεται σε απλή διακόσμηση.

Ο Κόσμος της Τέχνης είναι χαλαρός και ανοιχτός σε οτιδήποτε απλά επειδή γνωρίζει ότι τίποτα διαφορετικό δεν πρόκειται ποτέ να συμβεί.  Κρεβάτια, μπαλόνια, κότες: οτιδήποτε είναι πια τέχνη. Ακόμα και αν ο χώρος της Γκαλερί μείνει άδειος, το κοινό θα ψάξει το καρτελάκι με το όνομα του καλλιτέχνη που έκανε το "έργο" και θα βρουν ικανοποίηση έτσι κι αλλιώς. Ο αληθινός Χώρος δεν είναι ποτέ πραγματικά "άδειος".  Στο Internet όμως, εκεί που ο χώρος δημιουργείται από software και την τυχαία φαντασία του κάθε χρήστη  μια άδεια ιστοσελίδα είναι πραγματικά άδεια. Στο Ίντερνετ, εμείς οι άνθρωποι αλλά και οι Οντότητες του Ιστού, (οι "Άγγελοι"), μπορούν ακόμα να επινοήσουν  αντικείμενα που είναι εντελώς απρόβλεπτα.

(1) William Gibson συνέντευξη στον Eric S. Elkins.
(2) Jeffrey Deitch, "Everything That's Interesting is New", 1996

Μίλτος Μανέτας, 2002-2004